Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej na zapytanie nr 801

w sprawie skutków obowiązywania art. 167 ustawy Kodeks pracy dotyczącego udzielania pracownikowi urlopu na żądanie

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie Pana Posła Waldemara Szadnego, w sprawie skutków obowiązywania art. 167² Kodeksu pracy dotyczącego udzielania pracownikowi urlopu na żądanie, przekazane przy piśmie z dnia 31 marca br., znak: SPS-024-801/06, uprzejmie informuję, iż przepis ten został wprowadzony do Kodeksu pracy ustawą z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) i wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2003 r. Zgodnie z jego dyspozycją pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym, nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym na żądanie pracownika zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

   Pragnę podkreślić, iż projekt nowelizacji Kodeksu pracy przygotowany przez Rząd, a następnie skierowany do Sejmu, nie zawierał tego przepisu. Projekt regulacji został zaproponowany przez partnerów społecznych w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i zgłoszony w toku prac w podkomisji.

   Uzasadnieniem tego rozwiązania było umożliwienie pracownikowi skorzystania z urlopu wypoczynkowego w sytuacji dla niego wcześniej nieprzewidzianej, a powodującej niemożność stawienia się do pracy. Stąd wszyscy pracownicy, uprawnieni do urlopu wypoczynkowego, mają prawo do korzystania z urlopu na żądanie w takim samym wymiarze.

   Ponieważ przyczyny, które mogą uniemożliwić pracownikowi stawienie się do pracy, są różnorodne, a niejednokrotnie pracownik nie ma możliwości dochowania określonej formy zgłoszenia żądania - w szczególności formy pisemnej - nie wydaje się uzasadnione wprowadzanie w przepisach Kodeksu pracy obowiązkowej pisemnej formy, ponieważ mogłoby to znacznie utrudnić, a w pewnych przypadkach nawet uniemożliwić pracownikom korzystanie z tego uprawnienia. Ze względu zatem na cel tego urlopu uzasadnione jest więc przyjęcie, że pracownik może zażądać udzielenia mu urlopu w takiej formie, jaka w danej sytuacji faktycznej jest dla niego dostępna, np. telefonicznie lub pocztą elektroniczną. Należy dodać, że ustalanie organizacji i porządku w procesie pracy należy do kompetencji pracodawcy, co oznacza, że pracodawca może dookreślić sposób informowania przez pracownika o korzystaniu z urlopu na żądanie, np. w regulaminie pracy. Jednakże wymagania te nie mogą kolidować z zasadą, że pracownik może żądać urlopu także w dniu jego rozpoczęcia.

   Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281) pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia. Jest to wyrazem spełnienia przez pracownika jednego z jego podstawowych obowiązków, tj. obowiązku dbania o dobro zakładu pracy. Obowiązek ten nakłada na pracownika art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy. Realizując ten obowiązek pracownik powinien zgłosić żądanie udzielenia mu urlopu odpowiednio wcześniej, jeżeli tylko jest to w danej sytuacji możliwe. Zgłaszanie pracodawcy żądania udzielenia urlopu w dniu, w którym pracownik rozpoczął już korzystanie z urlopu powinno mieć miejsce jedynie w szczególnych przypadkach, gdy przyczyna nieobecności w pracy jest nagła i niemożliwa do przewidzenia przez pracownika.

   Odnośnie obaw Pana Posła, iż przepis art. 167² Kodeksu pracy może w dużym stopniu utrudnić funkcjonowanie wielu przedsiębiorstw, uprzejmie informuję, iż problematyka ta pojawiła się już w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu do wyroku z dnia 26 stycznia 2005 r. (sygn. akt II PK 197/04, Sł. Prac. z 2006 r., Nr 2, str. 9-10) Sąd Najwyższy stwierdził, że ˝skoro na podstawie art. 167 § 1 k.p. pracodawca może odwołać pracownika z urlopu z powodu wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności, to może także w razie zaistnienia takich okoliczności sprzeciwić się wykorzystaniu urlopu w trybie art. 167² k.p. i zażądać obecności pracownika w pracy. Rozpoczęcie i wykorzystywanie urlopu w takiej sytuacji może być traktowane w kategoriach odmowy wykonania polecenia i nieobecność pracownika w pracy może być uznana za nieusprawiedliwioną.˝.

   Pragnę także dodać, iż urlop na żądanie nie traci swojego charakteru urlopu wypoczynkowego, w związku z czym powinien być przez pracownika wykorzystywany w przypadkach uzasadnionych jego indywidualnymi potrzebami, nie łączącymi się z obowiązkami zawodowymi. W każdym zatem przypadku można dokonywać oceny, czy korzystanie przez pracownika z takiego urlopu nie pozostaje w sprzeczności z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego (art. 8 Kodeksu pracy).

   Z poważaniem

   Minister

   Krzysztof Michałkiewicz

   Warszawa, dnia 24 kwietnia 2006 r.