Odpowiedź na interpelację nr 8431 od podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów 

Informacje pochodzą ze stron sejmowych: http://www.sejm.gov.pl

w sprawie stosowania praktyk monopolistycznych przez zakłady ubezpieczeniowe w stosunku do zakładów naprawczych wykonujących naprawy powypadkowe pojazdów samochodowych

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Jana Klimka, przekazaną przez Marszałka Sejmu RP przy piśmie z dnia 14 października 2004 r. sygn. SPS-0202-8431/04, w sprawie stosowania praktyk monopolistycznych przez zakłady ubezpieczeń w stosunku do zakładów naprawczych wykonujących naprawy powypadkowe pojazdów samochodowych, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

   Zagadnienie dotyczące procesu likwidacji szkody prowadzonego przez zakłady ubezpieczeń należy rozpatrywać przez pryzmat głównej funkcji pełnionej przez obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych. Funkcją tą jest ochrona poszkodowanych osób trzecich.

   Zgodnie z art. 822 Kodeksu cywilnego w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub osoba, na rzecz której umowa ubezpieczenia została zawarta. Świadczenie ubezpieczyciela w przypadku zajścia zdarzenia skutkującego jego odpowiedzialnością gwarancyjną obejmuje więc zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody, którą poniósł poszkodowany. Z tytułu ubezpieczenia OC zakład ubezpieczeń jest obowiązany do wypłaty odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, która może być szkodą osobową lub majątkową. Naprawienie szkody, zgodnie z art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego, obejmuje straty, które poszkodowany poniósł i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie została wyrządzona.

   Podstawowym założeniem, na gruncie regulacji odszkodowawczych, jest zasada pełnego odszkodowania. Jednocześnie, zgodnie z art. 824¹ § 1 K.c., suma pieniężna wypłacona przez zakład ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody, o ile nie umówiono się inaczej. Odszkodowanie ubezpieczeniowe ma bowiem na celu wyrównanie rzeczywiście poniesionej szkody i nie może być źródłem wzbogacenia się poszkodowanego. Reguły naprawienia szkody określone są w art. 363 K.c. Zgodnie z art. 363 § 2 K.c. wysokość odszkodowania za zniszczony lub uszkodzony pojazd powinna być ustalona według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy.

   W przypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.), zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w granicach odpowiedzialności cywilnej podmiotów objętych ubezpieczeniem, nie wyżej jednak niż do wysokości sumy gwarancyjnej ustalonej w umowie. Efekt naprawienia pojazdu w wyniku prac naprawczych jest osiągnięty wtedy, gdy zostaje on doprowadzony do stanu technicznej używalności i sprawności. Poszkodowany może, zgodnie z zasadą pełnej kompensacji szkody (art. 361 § 2 K.c.), domagać się od zakładu ubezpieczeń odszkodowania. Poszkodowany może domagać się zwrotu tych kosztów, które zostały poniesione, by przywrócić stan poprzedni, a nie kosztów jakichkolwiek, na przykład zwiększających standard uszkodzonego pojazdu. Naprawa obejmuje koszty niezbędne i ekonomicznie uzasadnione, a więc takie, które zostały poniesione w wyniku przywrócenia uszkodzonego pojazdu do stanu poprzedniego, czyli stanu technicznej używalności istniejącej przed wypadkiem.

   Zasadne w tym miejscu wydaje się przywołanie, wskazanego również przez Pana Posła, orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2003 r. sygn. akt III CZP 32/03 (OSNC 2004/4/51).Warto wskazać na kwestię, którą miał rozstrzygnąć Sąd Najwyższy, a mianowicie czy odszkodowanie za uszkodzenie pojazdu mechanicznego należne od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej obejmuje w zakresie kosztów robocizny faktycznie poniesione przez poszkodowanego koszty naprawy, czy też koszty takiej naprawy ustalone przez biegłego według przeciętnych cen usług potrzebnych do wykonania naprawy.

   Sąd Najwyższy stwierdził, że przysługujące od ubezpieczyciela odszkodowanie odpowiedzialności cywilnej za uszkodzenia pojazdu mechanicznego obejmuje niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy pojazdu, ustalone przez biegłego według cen występujących na lokalnym rynku. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, co należy jednoznacznie wskazać, że poszkodowanemu przysługuje wybór odpowiedniego warsztatu naprawczego. Dokonanie naprawy swojego pojazdu może powierzyć dowolnie wybranemu przez siebie warsztatowi. W praktyce naprawy są przeprowadzane z reguły w autoryzowanych warsztatach naprawczych, związanych z danym producentem samochodów, gdzie dokonuje się także obsługi serwisowej. Warsztaty posługują się różnymi cenami, gdy chodzi o podobne lub nawet te same prace naprawcze. Istnieje również rozbieżność cen, gdy chodzi o zróżnicowanie terytorialne zakładów naprawczych. Koszty ustalane są według cen, którymi posługuje się dany zakład naprawczy, wybrany przez poszkodowanego zlecającego naprawę swego pojazdu.

   Z uwagi na jedność procesu naprawczego, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy, do kosztów składających się na naprawę uszkodzonego samochodu należy zaliczyć koszt samej pracochłonności określonych prac naprawczych (takich jak na przykład czas trwania niezbędnych dla naprawy pojazdu robót), koszt części zamiennych zastępujących części uszkodzone lub nieprzydatne oraz materiałów zużywanych w toku prac naprawczych. Jeżeli koszty naprawy pojazdu, poniesione przez poszkodowanego, mają charakter niezbędny i ekonomicznie uzasadniony, ubezpieczyciel nie ma podstaw do odmowy wypłaty odszkodowania w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

   Warto również podkreślić, że różne są metody obliczania cen przeciętnych w odniesieniu do poszczególnych usług naprawczych oferowanych na rynku. Przyjęcie przeciętnych cen naprawy pojazdu na danym obszarze jako miarodajnych dla wypłaty odszkodowania mogłoby niejednokrotnie prowadzić do wypłaty świadczenia w wysokości nieodpowiadającej rzeczywiście wyrządzonej szkodzie. Stanowiłoby to naruszenie wspomnianej wyżej zasady pełnej kompensacji szkody (art. 361 § 2 K.c.).

   Należy wskazać, że Sąd Najwyższy nie stwierdził, że ˝koszty naprawy pojazdu mają być uzasadnione [...] zasadami narzucanymi przez ustawy i rozporządzenia˝. Podkreślił natomiast, że naprawienie szkody w uszkodzonym samochodzie winno nastąpić w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego, dotyczące zasady pełnego zrekompensowania wyrządzonej szkody poprzez domaganie się przez poszkodowanego od zakładu ubezpieczeń odszkodowania obejmującego koszty poniesionych prac naprawczych.

   Odnosząc się do ubezpieczenia autocasco (AC), należy stwierdzić, że w naprawach wynikających z tego ubezpieczenia ubezpieczony (poszkodowany), który nabywa autoryzowane części samochodowe potrzebne do naprawy uszkodzonego w wypadku samochodu, nie ma obowiązku poszukiwania sprzedawcy oferującego części zamienne po możliwie najniższej cenie. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 kwietnia 2002 r., sygn. akt CKN 1466/99 (OSNC 2003/5/64). Ubezpieczony, który nabywa takie części, w zakresie ubezpieczenia AC ma możliwość wyboru sprzedawcy części zamiennych, o ile z treści umowy tego ubezpieczenia nie wynika nic innego. Natomiast jeśli części droższe były kupione świadomie lub przez niedbalstwo, wówczas zakład ubezpieczeń może zarzucić ubezpieczonemu naruszenie, wynikające z art. 354 § 2 K.c., dotyczące sposobu współdziałania wierzyciela przy wykonaniu zobowiązania.

   Przedstawiając powyższe, należy jeszcze raz podkreślić charakter i podstawowe zadanie spełniane przez obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, tzn. ochronę osób trzecich poszkodowanych w wyniku wypadków samochodowych. Osoby te muszą mieć pewność pełnej rekompensaty poniesionej szkody czy to osobowej, czy majątkowej. Obecnie obowiązujące w tej materii regulacje, zwłaszcza zawarte w Kodeksie cywilnym, wydają się wystarczające.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Andrzej Jacaszek

   Warszawa, dnia 5 listopada 2004 r.